Özet: Türk Ceza Hukuku, suçun işlenişinde failin duygusal durumunun ve içinde bulunduğu şartların etkisini göz önünde bulundurur. Haksız tahrik, failin, dışsal bir müdahale sonucu psikolojik olarak etkilendiği ve bu etkilenmenin suçun işlenmesinde belirleyici olduğu bir durumdur. Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesi, haksız tahrik sonucu failin cezasını indirme yetkisi verir. Bu makale, haksız tahrik kavramının ceza hukukundaki rolünü, haksız tahrikin sınırlarını, yargı kararlarını ve uygulamadaki tartışmaları incelemektedir.

Giriş: Türk Ceza Kanunu’nda, suçun işlenmesinde failin psikolojik durumu önemli bir etken olarak kabul edilir. Suçun işlenişinde, failin duygusal bir etkileşimle hareket etmesi, cezanın belirlenmesinde dikkate alınan bir unsurdur. Haksız tahrik, failin dışsal bir etkenden dolayı öfke, kızgınlık veya başka bir duygusal durumla suçu işlemesi durumudur. Bu hâlde, Türk Ceza Kanunu, failin cezai sorumluluğunu tam anlamıyla düzenlemekte ve tahrikin etkisine göre cezanın indirilmesine imkân tanımaktadır. Ancak, haksız tahrik nedeniyle cezanın indirimi, adaletin sağlanmasında önemli bir tartışma konusu olmuştur.

1. Haksız Tahrik Kavramı ve Hukuki Temelleri Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde, haksız tahrik şu şekilde tanımlanmıştır: “Bir kimse, başkasının hukuka aykırı bir hareketi nedeniyle kendisini aşırı bir duygusal baskı altında hissedip suçu işlemişse, cezada indirime gidilebilir.” Bu durum, failin suç işlemeye karar verirken içsel bir tahrik ile hareket etmesi ve bu tahrikin dışsal bir neden ile meydana gelmesidir. Haksız tahrik, genellikle bir kişinin sözlü veya fiziksel müdahalesiyle başlar ve failin duygusal olarak tepkisini tetikler.

Haksız tahrikin geçerli sayılabilmesi için birkaç önemli unsur vardır:

• Hukuka Aykırılık: Tahrikin, hukuken geçerli ve meşru olmayan bir durumdan kaynaklanmış olması gerekir. Örneğin, bir kişinin başka birine hakaret etmesi veya fiziksel saldırıda bulunması, tahrike neden olabilir.
• Duygusal Aşırı Tepki: Failin, tahrike karşı gösterdiği duygusal tepki, aşırı olmalı ve sağlıklı bir düşünme yetisini kaybettirmemelidir. Bu durumda, failin sağlıklı düşünme kapasitesinin zayıfladığı kabul edilir.
• Suçla İlişki: Tahrik nedeniyle işlenen suç ile duygusal tepkinin doğrudan ilişkili olması gerekir. Fail, duygusal etkilenmesi sonucu suçu işlemeye karar vermelidir.

2. Haksız Tahrik ve Ceza İndirimine Etkisi Türk Ceza Kanunu, haksız tahrik nedeniyle cezayı indirmeyi öngörmektedir. Ancak, ceza indirimine gitmeden önce, hâkim tahrikin boyutunu ve failin tepkisinin ne kadar orantılı olduğunu değerlendirir. TCK 29. maddesi, haksız tahrik hâlinde cezanın 1/4 oranına kadar indirilebileceğini belirtir. Ancak bu indirim, tahrikin şiddetine, failin ruhsal durumuna ve suçun işlendiği koşullara bağlı olarak değişebilir.

Cezanın indirimi, failin suç işleme kararındaki duygusal etkisini ve tahrikin şiddetini göz önünde bulundurmak amacıyla yapılır. Ancak, tahrikin çok aşırı olması, failin suç işleme kararında tam bir kontrol kaybına yol açmışsa, ceza indirimi daha fazla olabilir. Öte yandan, haksız tahrik nedeniyle cezanın indirilmesinin adaletli olup olmadığı, bu durumun sınırlarının ne kadar geniş tutulacağı konusunda tartışmalara yol açmaktadır.

3. Yargı Kararları ve Uygulamada Haksız Tahrik Yargı kararlarında, haksız tahrikin nasıl uygulandığı, hâkimlerin tahrikin şiddeti ve failin ruhsal durumu üzerindeki değerlendirmelerine göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin, bir cinayet davasında, failin, mağdur tarafından sürekli olarak hakarete uğraması nedeniyle öfkeyle hareket etmesi hâlinde, hâkim tahrikin varlığına karar vererek cezada indirim uygulayabilir.

Yargı kararları, tahrikin sınırlarını belirlerken, failin tepkisinin olağan bir insanın duygusal durumuna ne kadar yakın olduğu, suçun işlendiği anın koşulları ve failin suç işlemekteki motivasyonu gibi unsurları dikkate alır. Bu yüzden, haksız tahrikin uygulanabilirliğine dair her davada farklı sonuçlar doğabilir.

4. Haksız Tahrik ve Adalet Türk Ceza Kanunu’nda haksız tahrik nedeniyle cezada indirim yapılması, adaletin sağlanması adına önemli bir düzenleme olarak görülse de, bazı durumlarda adaletsiz sonuçlara yol açabileceği tartışılmaktadır. Örneğin, aşırı tahrik hâlinde bile failin suç işlemeye karar vermesi ve bunun sonucunda bir insanın ölümüne yol açması, ceza indirimine neden olabilir. Bu durum, bazen mağdurun haklarının ihlali olarak algılanabilir.

Ayrıca, tahrik edici söz ve davranışların sürekli hale gelmesi ve kişinin, duygusal açıdan zayıf hâle gelmesi, tahrikin sınırlarını zorlayabilir. Bu da haksız tahrik indiriminin yalnızca belirli durumlarda adaletli bir çözüm sunduğunu gösterir.

Sonuç: Türk Ceza Hukuku’nda haksız tahrik, failin suç işleme kararını duygusal bir etkileşim sonucu verdiği ve bu durumun cezai sorumluluğu hafiflettiği bir kurumdur. Haksız tahrik, adaletin sağlanmasında önemli bir rol oynasa da, uygulamada çeşitli tartışmalara yol açmaktadır. Tahrikin şiddeti ve failin ruhsal durumu, cezanın indirilmesinde belirleyici faktörlerdir. Ancak, tahrikin sınırları ve adaletin sağlanması noktasında hâkimlerin dikkatli değerlendirmeleri gerekmektedir. Türk Ceza Kanunu, suç ve ceza ilişkisini düzenlerken, failin psikolojik durumunu dikkate alarak adil bir sonuç ortaya koymayı hedeflese de, her vakada aynı şekilde uygulanması mümkün olmayabilir.

Kaynakça:

1. Türk Ceza Kanunu, Madde 29.
2. Yargıtay Kararları, 2020.
3. Türk Ceza Hukuku, Dr. Mehmet Murat Yılmaz, 2019.
4. Türk Ceza Kanunu’na Giriş, Prof. Dr. Nergis H. Yalçın, 2018.

Okuduğunuz makale ile ilgili bir sorununuz yahut danışmak istediğiniz diğer hukuki konularda profesyonel ekibimiz ile iletişime geçebilirsiniz.

Kayseri Avukat Abdullah Boran, hem yerli ve yabancı hem de gerçek ve tüzel kişileri temsil etmekte olup müvekkillerinin amaçları ve talepleri doğrultusunda davalarında avukatlıklarını üstlenmekte ve hukuki danışmanlık hizmeti vermektedir.

Kayseri Avukat Abdullah Boran, avukatlık meslek etiği ve kurallarından taviz vermeden, Avukatlık kanunu ve Türkiye Barolar Birliği Avukatlık Meslek İlkelerine bağlı kalarak, bireysel ve kurumsal müvekkillerinin içinde bulunduğu sorunlara en uygun ve pratik çözümleri üretmeyi taahhüt eder.

Kayseri Avukat Abdullah Boran müvekkillerinin uğrayabileceği zararları engellemek veya en aza indirmek suretiyle hukuki danışmanlık vermekte, ayrıca müvekkillerinin açacağı veya müvekkillerine karşı açılmış olan davalarda müvekkillerini temsil edip onların çıkarlarını korumak için gereken özen ve gayreti göstermeyi vizyon ve misyon edinmiştir.